Czasami tachykardia wskazuje na brak tlenu w ciele nienarodzonego dziecka. Zjawisko to uważa się za dość niebezpieczne. Bradykardia płodowa (częstość akcji serca - poniżej 80 uderzeń na minutę) mówi o zagrożeniu śmiercią nienarodzonego dziecka. Czasami serce płodu jest słabo zarażone. Zdarza się to w krótkim okresie ciąży. W tym czasie maluch znajdujący się w łonie matki zaczyna nabierać zdolności do reagowania na odgłosy. Między 17. a 20. tygodniem tworzą się komórki nerwowe (neurony), później półkule. Zmysł dotyku rozwija się między 21. a 24. tygodniem ciąży. W tym okresie płód zaczyna również odbierać bodźce bólowe. Trzeci trymestr Cześć, u mnie juz na pierwszym usg w 12 tyg lekarz zauważył „ogniska hiperechogeniczne w sercu płodu„. W 18 tyg miałam echo na którym lekarz zauważył tętnice błądzącą tzw. ARSA. Wszystkie Inne wyniki byly super. Parametry płodu, widoczny nos, przezierność - wszystko ekstra. Ryzyko z Pappy niskie. Płód ćwiczy ten zmysł poprzez odbiór wrażeń płynących wraz z płynem owodniowym przez jamę ustną i nosową. Zmysł węchu dynamicznie rozwija się od około 30 tygodnia ciąży, do tego czasu jama nosowa jest zaczopowana. Rozwój węchu rozpoczyna się już w 9 tygodniu ciąży, kiedy tworzą się komórki nabłonka węchowego. Mleko Jeśli nie odczuwasz żadnych ruchów płodu mimo upływającego terminu, natychmiast udaj się do lekarza. Za pomocą badania USG sprawdzi on stan płodu, oceni jego ruchliwość, a także akcje jego serca. Pamiętaj też, że od momentu, kiedy poczujesz częste ruchy dziecka, powinnaś zacząć je kontrolować. Potocznie mówi się, że ciąża trwa około 9 miesięcy, jednak z medycznego punktu widzenia wiek ciąży podaje się w tygodniach. Wynika to z faktu, iż organizm dziecka w brzuchu matki rozwija się w sposób dynamiczny, dlatego podział okresu ciąży na tygodnie jest najbardziej precyzyjnym i to na jego podstawie zleca się między innymi określone badania diagnostyczne ciężarnym 01.02.2022. Terminacja ciąży (fot. 123rf.com) Opiekowałem się pacjentkami, które po stwierdzeniu obumarcia płodu mówią, że chcą poczekać, bo może w niedługim czasie dojdzie do samoistnego poronienia. Ale są też takie, u których w szóstym tygodniu ciąży stwierdzamy obumarcie płodu, i one mówią, że dalsze noszenie martwego Kiedy wykonać badanie inwazyjne, a kiedy nieinwazyjne? badanie USG genetyczne wykonuje się między 11. a 14. tygodniem ciąży; test PAPP-A należy wykonać między 11. a 13. tygodniem ciąży; biopsja kosmówki przeprowadzana jest pomiędzy 9. a 12. tygodniem ciąży. Kiedy badanie prenatalne w 1. trymestrze jest konieczne? Wymioty, mdłości poranne, ale i występujące w ciągu całego dnia, to pierwszy objaw ciąży. Pierwsze mdłości pojawiają się ok. 5 - 6 tygodnia ciąży. Niestety jest to dolegliwość długotrwała – zwykle nudności mijają wraz z końcem I trymestru (13.–. 14. tydzień ciąży ), ale bywa, że trwają dłużej, nawet do końca Chociaż w okresie zarodkowym mózg jest bardzo maleńki, już w 6-7. tygodniu dochodzi do podziału na półkule. Z początku ich powierzchnia jest zupełnie gładka, dopiero około 26-28. tygodnia tworzą się pierwsze fałdowania i bruzdy [2] [3]. W tym samym czasie, kiedy dochodzi do podziału mózgu na półkule, można zaobserwować chpewN3. Rozwój płodu jest etapem następującym po zapłodnieniu, czyli połączeniu jądra plemnika z jądrem komórki jajowej. Rozwój prenatalny można podzielić na cztery etapy. Pierwszy etap rozwoju płodu to okres przedimplantacyjny, a kolejne to tworzenie listków zarodkowych, okres organogenezy i okres płodowy. Okresy rozwoju płodu przebiegają bez zakłóceń, gdy ciężarna kobieta dba o siebie i dziecko. Prawidłowy rozwój płodu monitoruje się poprzez regularne wykonywanie badań w ciąży. spis treści 1. Rozwój płodu - okresy życia prenatalnego 2. Rozwój płodu w poszczególnych miesiącach 1. Rozwój płodu - okresy życia prenatalnego Okres przeimplantacyjny – to czas, kiedy zarodek wędruje do jamy macicy przez jajowód. Następuje zagnieżdżenie zarodka w macicy. Okres ten trwa około jednego tygodnia. Okres tworzenia się listków zarodkowych – w okresie tym tworzą się trzy listki zarodkowe: mezoderma, endoderma i ektoderma. W późniejszym rozwoju wytworzą się z nich wszystkie narządy ciała. Okres ten trwa przez drugi i trzeci tydzień życia dziecka. Okres organogenezy – trwa on od czterech do ośmiu tygodni. W okresie tym następuje formowanie zawiązków wszystkich narządów dziecka. Okres płodowy – jest to najdłuższy okres, ponieważ trwa od ósmego tygodnia życia do dnia porodu. Narządy dziecka stopniowo ulegają doskonaleniu oraz stopniowo przygotowują się do życia poza organizmem matki. Narządy zaczynają funkcjonować – początkowo bardzo powoli, a w miarę rozwoju stają się bardziej złożone. Zobacz film: "Jak odżywiać się w czasie ciąży?" 2. Rozwój płodu w poszczególnych miesiącach Zanim dziecko przyjdzie na świat, musi spędzić dziewięć miesięcy w brzuchu matki. Przez te dziewięć miesięcy będzie się rozwijało i zmieniało, aż pewnego dnia będzie gotowe do wyjścia na świat. Miesiąc pierwszy – dziecko w pierwszym okresie swojego życia jest pojedynczą komórką o średnicy około 0,1 mm. W okresie tym zostają zdeterminowane cechy dziecka, czyli płeć, kolor oczu, włosów, rysy twarzy, tendencja do wysokiego lub niskiego wzrostu. Przez następne tygodnie dziecko rośnie, aby w trzecim tygodniu osiągnąć 2,5 mm. W 21. dniu od poczęcia serce dziecka zaczyna funkcjonować. Krew krąży w zamkniętym układzie naczyń, oddzielonym od krążenia matki. Główka, tułów i zawiązki górnych kończyn pojawiają się w czwartym tygodniu życia dziecka. Da się zauważyć również pierwotne nerki, wątrobę, przewód pokarmowy. Dziecko mierzy już ponad pół centymetra. Miesiąc drugi – okres ten jest bardzo intensywny. U dziecka da się zaobserwować pierwsze odruchy nerwowe oraz ruchy kształtujących się rączek i nóżek. W szóstym tygodniu można zarejestrować fale elektromagnetyczne – to znaczy, że mózg dziecka intensywnie pracuje. Dziecko w czasie drugiego miesiąca ma ukształtowane wszystkie podstawowe narządy, waży około trzech gramów, a jego wzrost wynosi około 2 cm. Miesiąc trzeci – miesiąc ten, podobnie jak drugi, jest intensywnym rozwojem maleństwa. Co sekundę przybywa kilka tysięcy nowych komórek nerwowych. Zasadnicze części mózgu są już ukształtowane. Ciało zaczyna być wrażliwe na dotyk. Trzeci miesiąc jest okresem bardzo ruchliwym dla dziecka, które ćwiczy swoje ruchy, poruszając się w macicy. Mięśnie, które będą mu potrzebne do oddychania, pobierania pokarmu i wydawania głosu, przechodzą intensywny trening. Ssanie ćwiczy za pomocą podciągania górnej wargi. Skóra dziecka pokrywa się meszkiem, pojawiają się zawiązki paznokci i zębów mlecznych. Szpik kostny zaczyna produkować krwinki, trzustka – insulinę, przysadka mózgowa – hormony. Pod koniec tego okresu życia u dziecka da się zauważyć cechy indywidualne, zaczynają ujawniać się dziedziczone cechy, takie jak układ mięśni twarzy. Dziecko pod koniec tego miesiąca waży około 30 g, a jego wzrost wynosi około 9 cm. Miesiąc czwarty – w miesiącu tym narządy doskonalą swoje funkcje, dziecko przybiera na wadze i wzroście. U dziewczynek w jajnikach tworzą się wszystkie komórki jajowe. Mózg powiększa swoją powierzchnię, tworząc bruzdy i zwoje. Wzrasta sieć połączeń między komórkami nerwowymi w całym ciele. Ruchy dziecka robią się płynne i pełne wdzięku. Dziecko w tym okresie jest wrażliwe na smak i zapach wód płodowych. W tym miesiącu u dziecka pojawiają się włosy. Miesiąc piąty – tony serca słyszalne są uchem; włosy, paznokcie, brwi i rzęsy zaczynają rosnąć. Ruchy dziecka stają się odczuwalne przez matkę. Dziecko zaczyna być bardziej aktywne – zależne jest to od trybu życia matki, czasami śpi głęboko albo czuwa. Dziecko zaczyna poznawać świat wewnętrzny, dotyka siebie, pępowiny, łożyska. Reaguje na bodźce zewnętrzne, czyli można go uspokoić, słuchając muzyki, śpiewając czy mówiąc do niego. Miesiąc szósty – dziecko osiąga 25-30 cm wzrostu i waży 50-70 dkg. W tym okresie wytwarzają się więzadła stawowe, kostnieje szkielet, płuca zaczynają wytwarzać surfaktant, który pomoże dziecku w oddychaniu po urodzeniu. Intensywnie powstają połączenia między komórkami nerwowymi. W czasie snu pojawia się u dziecka faza REM – marzeń sennych, w czasie której następuje dojrzewanie mózgu. Miesiąc siódmy – dziecko wykonuje dużo ruchów, przeciąga się, wkłada do buzi całą piąstkę, otwiera i zamyka oczy. Zaczyna gromadzić się tkanka tłuszczowa. Dziecko waży około 1800 g i ma około 41 cm długości. Miesiąc ósmy – u chłopców jądra zstępują do moszny. Dziecko ćwiczy intensywnie połykanie, ssanie i oddychanie. Reaguje na światło. W tym okresie dziecko zaczyna przygotowania do porodu, ustawia się główką w kierunku kanału rodnego. Miesiąc dziewiąty – dziecko jest w pełni dojrzałe, czyli jest gotowe na opuszczenie brzucha matki. Płuca dziecka są przygotowane do oddychania. W tym okresie następuje poród. Dziecko przez dziewięć miesięcy rozwijało się, uczyło się umiejętności potrzebnych mu po przyjściu na świat. Dziecko po dziewięciu miesiącach jest świetnie przygotowane do życia poza organizmem matki. Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy Echo serca płodu to badanie umożliwiające wykrycie różnego rodzaju nieprawidłowości w układzie krążenia dziecka, jeszcze na etapie życia płodowego. Echokardiografia, bo tak brzmi pełna nazwa tego badania, jest nieinwazyjna i w pełni bezpieczna dla nienarodzonego dziecka. O tym kiedy należy ją wykonać, decyduje lekarz prowadzący ciążę. Na czym polega to badanie i jakie są wskazania do jego wykonania? Na czym polega wczesne echo serca płodu? Echokardiografia to badanie ultrasonograficzne (USG), które skupia się przede wszystkim na sercu i układzie krążenia dziecka. Lekarz wykonujący echo serca, podobnie jak podczas usg genetycznego, bardzo dokładnie i skrupulatnie przygląda się sercu, oraz naczyniom doprowadzającym krew, analizując ich budowę oraz sprawdzając czy działają poprawnie. Badanie wykonywane jest przez powłoki brzuszne, za pomocą ultrasonografu. Jak wygląda badanie echokardiograficzne? Echokardiografia wykonywana jest najczęściej między 19 a 24 tygodniem ciąży. Niekiedy, gdy są ku temu przesłanki wykonuje się je już po 11 tygodniu ciąży. W drugim trymestrze ciąży struktury serca są najlepiej widoczne, dlatego jest to najbardziej optymalny czas, na wykonanie tego badania. Dzięki tak wczesnej diagnostyce, możliwe jest szybkie podjęcie leczenia ewentualnych nieprawidłowości, już na etapie życia płodowego. Daje to olbrzymią szansę na wyleczenie oraz przeżycie dziecka, u którego zdiagnozowana zostanie wada układu krążenia. Badanie powinno być wykonane przez doświadczonego kardiologa prenatalnego, który bez problemu rozpozna zaburzenia w układzie krążenia takie jak wady serca, zaburzenia rytmu serca, problemy z przepływami, a także wady zastawek. Ważne jest, aby badanie wykonane zostało na specjalistycznym sprzęcie, najlepiej, aby było to USG dopplerowskie, które posiada funkcję obrazowania przepływu krwi w kolorze, dając tym samym jeszcze dokładniejszy obraz. Badanie może trwać od 20 do 60 minut, jest to uzależnione od wskazań, oraz przebiegu samego badania. Wskazania do wykonania echokardiografii Echo serca płodu nie jest rutynowym badaniem, wykonywanym na każdej wizycie położniczej. Jeżeli nie ma przesłanek do tego, że dziecko może mieć problemy z układem krążenia, lekarz ginekolog nie ma obowiązku zlecać takiego badania. Są jednak sytuacje, kiedy wczesne echo serca płodu jest konieczne. Dotyczą one zarówno dziecka jak i jego mamy. Echo serca płodu powinno być wykonane jeżeli: Istnieje ryzyko wady serca u dziecka, Istnieje podejrzenie nieprawidłowości w układzie krążenia u dziecka, Podczas rutynowego badania USG lekarz zarejestrował zaburzenia pracy serca dziecka, Istnieją genetyczne przesłanki, że matka urodzi dziecko z wadą serca Ponadto, należy wykonać echokardiografię, jeżeli matka w czasie ciąży: spożywała alkohol, zażywała leki przeciwkonwulsyjne, przebyła chorobę autoimmunologiczną, zażywała leki przeciwtrądzikowe,doustne, choruje na cukrzycę ciążową, chorowała na fenyloketonurię, przebyła choroby tkanki łącznej, chorowała na różyczkę. a także: jest narażona genetycznie na wady serca, przekroczyła 35 rok życia, jest w ciąży mnogiej, urodziła już dziecko z wadą serca. Diagnostyka prenatalna – czy warto robić badania nienarodzonemu dziecku? Prawdopodobnie każda przyszła mama, jest gotowa zrobić wszystko, aby zapewnić swojemu maleństwu bezpieczeństwo i umożliwić zdrowy rozwój. Aby tak się stało, ciężarne dbają o zdrową i zbilansowaną dietę, uważają na siebie, zmieniają swój tryb życia na taki, który zagwarantuje bezpieczeństwo rosnącemu w ich łonie dziecku. Regularne wizyty u ginekologa i skrupulatnie wykonywane badania kontrolne, mają upewniać nas, że dziecko ma zapewnione najlepsze, możliwe warunki do rozwoju. Są jednak sytuacje, kiedy już na początku ciąży wiemy, że coś może pójść nie tak. Mamy świadomość ryzyka, która z jednej strony powoduje paraliżujący strach, z drugiej jednak daje nadzieję. Kiedy już na początku wiemy, że naszemu maleństwu może coś dolegać, mamy szansę na reakcję, możemy działać. Echokardiografia to badanie, które umożliwia bardzo wczesną diagnostykę wad serca, a co za tym idzie, szybkie wdrożenie leczenia. W dzisiejszych czasach medycyna prenatalna prężnie się rozwija, dając nadzieję wielu rodzicom nienarodzonych dzieci, ze zdiagnozowanymi chorobami. Operacje prenatalne dają tym dzieciom szansę na zdrowie a niekiedy są jedyną szansą na życie. Kobiety, będące w grupie ryzyka wystąpienia chorób genetycznych, nie powinny wzbraniać się przed wykonywaniem badań, mających na celu wczesne diagnozowanie wad u nienarodzonego dziecka. Jeżeli w Twojej rodzinie urodziło się dziecko z wadą genetyczną, lub ty sama urodziłaś już jedno dziecko z chorobą serca, lub innym schorzeniem o podłożu genetycznym, bezwzględnie powinnaś wykonać wszelką możliwą diagnostykę. Echo serca płodu – ile kosztuje badanie? Jeżeli Twój ginekolog wykrył nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu krążenia dziecka i zlecił wykonanie echokardiografii, musisz jak najszybciej umówić się na wizytę do specjalisty, który wykona to badanie. Dobrze jest poszukać lekarza, który ma doświadczenie w tego typu badaniach, a także posiada specjalistyczny sprzęt, dający wiarygodne wyniki. Jeżeli Twoją ciążę prowadzi lekarz, w ramach umowy z NFZ i wystawi on skierowanie na echo serca, wówczas nie poniesiesz żadnych kosztów z nim związanych. Echokardiografia jest refundowana przez NFZ. W przypadku, kiedy Twoją ciążę prowadzi lekarz, w ramach prywatnej praktyki, nie ma on możliwości zlecenia badania na NFZ. Koszt takiej wizyty, u dobrego kardiologa prenatalnego waha się między 300 a 500 zł. Jest to spora suma, jednak może ona uratować zdrowie, a nawet życie Twojego dziecka. W rozwoju prenatalnym dziecka wyróżnia się trzy okresy: Okres przedzarodkowy Okres przedzarodkowy trwa od momentu zapłodnienia do końca 3 tygodnia. W jajowodzie dochodzi do zapłodnienia – komórka jajowa łączy się z plemnikiem. Powstała zygota wędruje wzdłuż jajowodu do macicy, dzieląc się na coraz więcej komórek Między czwartym a siódmym dniem to skupisko komórek (blastocysta) zagnieżdża się w błonie śluzowej ściany macicy. Pierwszy tydzień ciąży Drugi tydzień ciąży Trzeci tydzień ciąży Okres zarodkowy Zgięcie głowowe i ogonowe nadają zarodkowi kształt litery C. W wyniku fałdowania poprzecznego, następuje oddzielenie się zarodka od pęcherzyka żółtkowego. Zawiązki kończyn górnych tworzą małe zgrubienia na brzuszno-bocznej powierzchni zarodka. Uwidaczniają się dołki uszne, które są zawiązką ucha wewnętrznego. Powstają cztery pary łuków skrzelowych, tworzą się pączki kończyn dolnych. 4 tydzień ciąży Zgięcie głowowe i ogonowe nadają zarodkowi kształt litery C. W wyniku fałdowania poprzecznego, następuje oddzielenie się zarodka od pęcherzyka żółtkowego. Zawiązki kończyn górnych tworzą małe zgrubienia na brzuszno-bocznej powierzchni zarodka. Uwidaczniają się dołki uszne, które są zawiązką ucha wewnętrznego. Powstają cztery pary łuków skrzelowych, tworzą się pączki kończyn dolnych. Czwarty tydzień ciąży 5 tydzień ciąży Zarodek rośnie bardzo szybko, bowiem na początku tygodnia mierzy 4-5 mm, natomiast pod koniec dochodzi już do 11-14 mm. Dochodzi do rozwoju zawiązków kończyn. Rozwija się krwiobieg, w którym zaczyna krążyć krew. Piąty tydzień ciąży 6 tydzień ciąży W zawiązkach kończyn górnych można wyróżnić okolicę łokciową, nadgarstkową i promienisty zarys palców. Powstaje przewód słuchowy zewnętrzny, związek oka jest wyraźny – pojawia się barwnik siatkówki. Duża głowa zgina się nad wyniosłością sercową. Okolica szyjna i grzbietowa zaczyna się prostować. Szósty tydzień ciąży 7 tydzień ciąży Tułów i kończyny wyraźnie się wydłużają, a u dłoni i stóp uwidaczniają się połączone błoną palce. Zaczyna uwidaczniać się szyja, a głowa jest bardziej wyprostowana. Nerki, wątroba, układ pokarmowy i krwionośny już pracują, zaczynają uwidaczniać się narządy płciowe, choć nie są jeszcze widoczne w czasie badań USG. Siódmy tydzień ciąży 8 tydzień ciąży Palce dłoni są rozdzielone, a palce stóp wyraźnie widoczne, ale zrośnięte. Ogon grubieje i skraca się. Zarodek ma cechy charakterystyczne dla człowieka. Wyraźnie wykształca się okolica szyjna. Oczy są otwarte, ale w końcu 8 tygodnia następuje ich zamknięcie. Małżowiny uszne przyjmują ostateczny kształt. Powierzchnia zarodka pokryta jest pierwotnym naskórkiem. Długość zarodka wynosi 28-33 mm, a masa ciała około 1 g. ósmy tydzień ciąży Okres płodowy Okres płodowy trwa od 9 tygodnia do końca 38 tygodnia. Zarodek stopniowo przekształca się w płód, a jego wygląd zewnętrzny, który jest zależny od rozwoju mózgu, serca, wątroby, kończyn, uszu, nosa, oczu – coraz bardziej upodabnia go do cech dziecka. 9-12 tydzień ciąży Nóżki są krótkie i cienkie, oczy szeroko rozstawione, powieki zamknięte, uszy nisko osadzone. Pod koniec 12 tygodnia dziecko ma już 7-8 cm i waży około 45 gramów. Rozwijające się dziecko jest już małym człowiekiem. Na tym etapie ukształtowane są cechy płciowe, które pozwalają stwierdzić, czy płód jest chłopcem czy dziewczynką. U dziewczynek zaczynają wykształcać się jajniki, a u chłopców w jamie brzusznej powstają zawiązki jąder, które następnie zstępują do moszny. Główka i szybko rozwijający się mózg stanowią połowę długości ciała. Dziecko wykonuje ruchy klatką piersiową, w trakcie których do płuc wpływa płyn owodniowy, po czym z nich wypływa. Nowością na tym etapie jest również rozpoczęcie wydalania moczu i umiejętność przełykania płynu owodniowego. Na malutkich dłoniach i stopach rozwijają się zaczątki paznokci. Dziecko może z łatwością poruszać się w płynie owodniowym. Dodatkowo układ pokarmowy malucha ćwiczy ruchy perystaltyczne, umożliwiające przesuwanie się pokarmu. Szpik kostny wytwarza na tym etapie białe ciałka krwi. Przysadka mózgowa zaczyna wytwarzać hormony. Dziewiąty tydzień ciąży Dziesiąty tydzień ciąży Jedenasty tydzień ciąży Dwunasty tydzień ciąży 13-16 tydzień ciąży Podczas tego okresu następuje szybszy wzrost tułowia względem głowy płodu. Wydłużają się kończyny dolne. Następuje kostnienie układu szkieletowego. U dziewczynek w 16 tygodniu zróżnicowane są jajniki, a pierwotne pęcherzyki jajnikowe zawierają komórki jajowe. Zmienia się wygląd twarzy, oczy z położenia bocznego przemieszczają się ku przodowi, podobnie jak uszy wędrują na swoje właściwe miejsce. Długość ciemieniowo-siedzeniowa wynosi 140 mm, a masa ciała około 200 g. Układ nerwowy zaczyna pracować coraz aktywniej, czego efektem są coraz sprawniejsze ruchy kończyn i tułowia. Pod koniec tego okresu matka zaczyna odczuwać ruchy dziecka. 17-20 tydzień ciąży Nareszcie ruchy płodu zaczynają być wyczuwalne przez mamę, skóra dziecka zostaje pokryta mazią płodową, a na ciele płodu powstaje meszek. Na główce można zaobserwować włosy a nad oczami brwi. W 18 tc ostatecznie wykształcona jest macica i zaczyna się proces udrażniania pochwy. W 20 tygodniu jądra umiejscowione są na tylnej ścianie brzucha, rozpoczyna się proces ich zstępowania. Długość CS wynosi około 190 mm, a masa ciała około 460 g. 21-25 tydzień ciąży Ciało płodu staje się bardziej proporcjonalne, następuje znaczy wzrost masy ciała. Skóra dziecka jest pomarszczona, częściowo przezroczysta, koloru różowego lub czerwonego. W naczyniach można zobaczyć krew. Pojawiają się paznokcie. Pod koniec 25 tygodnia w płucach dziecka rozwijają się pęcherzyki płucne, co pozwoli już wkrótce zaczerpnąć pierwszy haust powietrza. Jednak minie jeszcze kilka tygodni zanim płuca będą w pełni dojrzałe. Na tym etapie zaczynają się również otwierać nozdrza. Długość dziecka wynosi około 250 mm, a masa ciała około 1000 g. Dziecko odbiera już bodźce dotykowe, kubki smakowe na jego języku są w pełni wykształcone, rozwija się również siatkówka oka. 26-29 tydzień ciąży Następuje ponowne otwarcie oczu dziecka, włosy na głowie i meszek na ciele są dobrze rozwinięte. Rozwija się tkanka tłuszczowa podskórna. Głównym miejscem tworzenia komórek krwi staje się szpik kostny. Płuca i układ naczyniowy płuc są dobrze rozwinięte, zachodzi wymiana gazowa. Stopień rozwoju ośrodkowego układu nerwowego pozwala na kontrolowanie akcji oddechowej oraz ciepłoty ciała płodu. Długość CP wynosi 280 mm, masa ciała około 1700 g. 30-34 tydzień ciąży W końcu tego okresu skóra jest gładka i różowa. Kończyny dolne i górne są okrągłe i pełne. Tkana podskórna tłuszczowa stanowi około 8% masy ciała. Około 30 tygodnia pojawia się u dziecka odruch źreniczny. Długość ciemieniowo-płciowa wynosi około 320 mm, masa ciała około 2500 g. Dziecku zaczyna być ciasno, ponieważ macica matki jest już rozrośnięta w bardzo dużym stopniu i ogranicza swobodne ruchy płodu. W tym okresie rozwija się układ immunologiczny, dzięki któremu dziecko może zwalczać pierwsze infekcje. 35-38 tydzień ciąży W tym okresie wzrost płodu jest niewielki. Płód żeński wzrasta wolniej od męskiego i jest zazwyczaj lżejszy. Zanika meszek, włosy na głowie stają się grube i dłuższe. Paznokcie pokrywają opuszki palców dłoni i stóp. Tkana tłuszczowa stanowi około 16% masy płodu. Kolor skóry dojrzałego płodu to biały lub niebieski. Głowa jest mniejsza w stosunku do pozostałych części ciała, ale jej obwód jest w dalszym ciągu duży. W 36 tygodniu obwód głowy i brzucha są prawie jednakowe. Dla płodu 35 tygodniowego charakterystyczny jest silny uchwyt dłoni i reakcja na światło. W 38 tygodniu długość wynosi 360 mm, a masa ciała około 3400 g.

kiedy rozwija się serce płodu